แผนที่ดาวคืออะไร

แผนที่ดาวคือเครื่องมือที่ช่วยในการบอกตำแหน่งของดาว หรือกลุ่มดาวฤกษ์ที่มองเห็นด้วยตาเปล่า จากมุมมองของผู้สังเกตบนโลก เนื่องจากดาวฤกษ์อยู่ในอวกาศที่เป็นสามมิติและอยู่ห่างจากโลกมาก การมองด้วยตาเปล่าไม่สามารถจะบอกระยะทางที่ดาวแต่ละดวงว่าอยู่ห่างจากโลกมากหรือน้อย แต่เราจะเห็นว่าดาวเรียงกันอยู่เป็นรูปร่างต่าง ๆ กัน ดาวที่เราเห็นว่าอยู่ใกล้กันอาจจะไม่ได้อยู่ใกล้กันก็ได้ จากการที่ดาวฤกษ์อยู่ห่างจากโลกมาก จึงทำให้เราไม่สามารถสังเกตการเปลี่ยนตำแหน่งของดาวได้ด้วยตาเปล่า ในช่วงชีวิตของเราจึงถือว่าดาวฤกษ์ทุกดวง อยู่เกือบคงที่บนท้องฟ้า แต่ในความจริงดาวฤกษ์ทุกดวงกำลังเคลื่อนที่ เมื่อเทียบกับดวงอาทิตย์ด้วยความเร็วหลายกิโลเมตรต่อวินาที ถ้าผู้สังเกตในสมัยเมื่อสองพันปีที่แล้ว ยังมีชีวิตอยู่จนถึงปัจจุบันเขาจะพบว่าดาวฤกษ์หลายดวงได้เปลี่ยนตำแหน่งไปเมื่อเทียบกับดาวฤกษ์อื่น ๆ

การขึ้นและตกของดาว เกิดจากโลกหมุนรอบตัวเองโดยหมุนจากทิศตะวันตกไปทิศตะวันออก หรือหมุนทวนเข็มนาฬิกา เมื่อมองจากขั้วโลกเหนือจุดที่เป็นแกนหมุนของโลกคือขั้วโลกเหนือและขั้วโลกใต้ ถ้าเราต่อแกนหมุนของโลกออกไปในท้องฟ้า แกนหมุนจะชี้ไปบริเวณใกล้กับดาวเหนือ (Polaris อยู่ในกลุ่มดาวหมีเล็ก) ทำให้เราสังเกตเห็นดาวทุกดวงขึ้นจากทิศตะวันออกและตกทางทิศตะวันตกใช้เวลา 1 วัน (หรือ 15 องศาต่อชั่วโมง) และในขณะเดียวกันโลกก็โคจรรอบดวงอาทิตย์ ในทิศทางทวนเข็มนาฬิกาหรือจากทิศตะวันตกไปทิศตะวันออกใช้เวลา 1 ปี (ประมาณ 1 องศาต่อวัน) ทำให้ผู้สังเกตบนโลกเห็นดาวทุกดวงเคลื่อนที่ไปทางทิศตะวันตกวันละประมาณ 1 องศา หรือขึ้นเร็วขึ้นวันละประมาณ 4 นาที